De Chinese vingerval is een kokertje gemaakt van gevlochten bamboe. Als je in beide kanten van het kokertje een vinger steekt totdat deze klem zitten en je probeert de vingers er dan uit te trekken, raken ze alleen maar meer bekneld. Hoe hard je het ook probeert, het lukt niet om los te komen. Als je echt je best doet, kan je op deze manier zelfs een vinger uit de kom trekken. De truc om jezelf te bevrijden is om het tegenovergestelde te doen van je eerste impuls. Je moet juist je vingers naar elkaar toe bewegen. Als je dat doet zet het kokertje uit en kun je zonder moeite je vingers eruit halen.

De vingerval is een mooie metafoor voor hoe wij omgaan met gedachten, gevoelens of herinneringen die we moeilijk of pijnlijk vinden*. Onze eerste impuls is om onszelf hiertegen te verzetten. We onderdrukken ze en gaan situaties vermijden waarin we er last van zouden kunnen krijgen. Dat lucht misschien even op maar na een tijdje komen die vervelende ervaringen toch weer bovendrijven. Vaak heviger dan ervoor. Bovendien ontzeggen we onszelf door moeilijke situaties te vermijden dingen die het leven de moeite waard maken.

Een praktijkvoorbeeld. Carlijn (niet haar echte naam) is een slimme en getalenteerde jonge vrouw maar ze heeft een lage dunk van zichzelf en haar capaciteiten. Ook heeft zij moeite met het vertrouwen van anderen. Ze heeft wel een paar vriendinnen maar ze kan eigenlijk niet geloven dat die haar echt leuk vinden. Dat verklaart ze zelf doordat ze op de middelbare school veel is gepest. In eerdere gesprekken heeft ze aangegeven dat zij wel blij is met haar vriendinnen maar dat ze tijdens gezamenlijke avonden niet zo kan genieten als de anderen dat lijken te doen.

Tijdens een van onze gesprekken laat ik Carlijn dromen over een ideale dag met haar vriendinnen. Dat gaat haar goed af: eerst met zijn allen naar de Efteling, dan naar een Italiaan voor een pizza en een wijntje en daarna bij iemand thuis nog een beetje chillen: nog wat wijn drinken, lol maken en persoonlijke gesprekken hebben. Als ik haar vraag wanneer ze deze droomdag wil organiseren, heeft Carlijn meteen meerdere redenen paraat waarom dat niet gaat lukken. Eén ervan is dat de wijn haar waarschijnlijk verdrietig zal maken. Dan wil ze het liefst naar huis gaan om te huilen want ze wil haar verdriet niet aan haar vriendinnen laten zien. Als we hierover doorpraten confronteer ik haar met een tegenstrijdigheid in wat ze zegt. Aan de ene kant verlangt ze naar een hechtere, persoonlijker band met haar vriendinnen maar aan de andere kant laat ze een heel belangrijk deel van zichzelf niet aan hen zien. Kan dat niet zijn wat haar zo in de weg zit tijdens die verder zo leuke avonden?

Dit is voor Carlijn een eye-opener en ze besluit hierover te gaan praten met Alicia, de vriendin met wie ze zich het meest verbonden voelt en met wie zij die avond een eetafspraak heeft. Als we afscheid nemen, zegt Carlijn dat ze zich opgelucht voelt en zin heeft in de eetafspraak. Twee weken later vertelt ze dat het gesprek met Alicia haar erg heeft opgelucht. Ze is zelfs op haar initiatief met haar vriendinnen naar de Efteling geweest en ze heeft een hele leuke dag gehad.

Carlijns vingerval is haar angst voor afwijzing. Ze verzet zich hiertegen en verbergt haar onzekerheid voor haar vriendinnen. Daardoor voelt ze zich van hen afgesneden. Juist omdat ze niet deelt hoe ze zich voelt, maakt ze de relatie met hen veel ingewikkelder dan nodig en kan ze moeilijk ontspannen in hun aanwezigheid. Door het gesprek aan te gaan met haar vriendin en meer van zichzelf te laten zien, ontspant de vingerval en ondervindt ze dat ze een hele leuke dag kan hebben met haar vriendinnen.

De Chinese vingerval is een mooie manier om je eraan te herinneren dat het niet helpt om je te verzetten tegen jouw moeilijke of pijnlijke ervaringen. Die komen op een later tijdstip – meestal heviger – weer boven en je ontzegt jezelf daardoor ervaringen die de moeite waard zijn. Juist door zonder oordeel naar je negatieve gedachten, gevoelens of herinneringen te durven kijken, creëer je de ruimte die je nodig hebt om tot andere keuzes te komen. Niet door kracht te gebruiken maar door meer ontspannen om te gaan met de dingen die voor jou lastig zijn.

* Deze metafoor is onder andere te vinden in het boek ‘Uit je hoofd in het leven’ van Steven Hayes. Dit is een zelfhulpboek gebaseerd op de Acceptance en Commitment Therapy. Een aanrader voor iedereen zich niet meer wil laten tegenhouden door zijn onzekerheden en angsten.