Soms lees je iets, zie je een kunstwerk of hoor je een stuk muziek en voel je: ‘Ja, zo is het.’ Dat had ik met het volgende citaat van Serene Jones:

“The constant façade of order hides the wilderness

That is craving to seep out and teach us

That life wasn’t created to be what we think it is.

…we must experience the wilderness

To be taught what cannot be otherwise known.”

Deze tekst sprak me meteen aan maar ik wist niet precies waarom. In eerste instantie moest ik denken aan onze huidige situatie waarin het onvoorstelbare is gebeurd: het leven zoals we het kennen is – in ieder geval voorlopig – verleden tijd. Heel veel waardevolle dingen zijn ons afgenomen en ineens is heel duidelijk hoe kwetsbaar we eigenlijk zijn. Ineens blijkt dat ons gevoel dat we heer en meester zijn over ons eigen lot, een illusie is. In deze lezing is de façade of order uit de eerste zin onze maatschappij en de wilderness het coronavirus. We kunnen als mensheid heel lang doen alsof we de wereld volledig beheersen maar deze crisis bewijst het tegendeel. De verkoop van een vleermuis in China zorgt voor een wereldwijde crisis waarvan de gevolgen niet te overzien zijn. Het is de vleugelslag van een vlinder die aan de andere kant van de aarde een orkaan veroorzaakt. Door middel van covid-19 laat de natuur ons zien wie er écht de baas is. Wij zijn dat in ieder geval niet. Dat is dan de les, die we van de wildernis krijgen, uit de laatste zin van de tekst.

Maar toen realiseerde ik me dat je het citaat ook op een andere manier kunt lezen en het meer op onze binnenwereld kunt betrekken. In die lezing is de façade of order ons gevoel dat we ons leven op orde hebben. We doen ons ding, zijn lekker bezig en we leven nog lang en gelukkig. De wilderness kun je dan zien als datgene in onszelf waar we eigenlijk liever niet naar kijken: de gevoelens van onzekerheid, verdriet en angst die ook regelmatig de kop opsteken maar die we – zolang dat lukt – liever onderdrukken. De wildernis is onze emotionele pijn die ons iets wil leren over onszelf (craving to seep out and teach us) maar die we het liefst ontkennen of vermijden. We willen niet weten dat life wasn’t created to be what we think it is. Dat het leven vaak heel anders loopt dan hoe wij het hebben bedacht. Dat kunnen we er niet bij hebben want we hebben het al zo druk: ‘Alles gaat z’n gangetje, met mij gaat het prima.’

Bij een persoonlijke crisis lukt het meestal niet meer om onze lastige gevoelens te ontkennen of vermijden. Dan komt de wildernis vaak in alle hevigheid tevoorschijn. De heftigste crisis die ik heb meegemaakt was het verongelukken van mijn jongste broer Davy nu bijna 30 jaar geleden. Toen lukte het me niet meer ‘lekker bezig te zijn’ want mijn leven, en dat van de rest van ons gezin, was tot stilstand gekomen. Alles wat ik dacht te weten over het leven – ik had een heel nuchter wereldbeeld waarin ik vooral naar antwoorden zocht binnen de wetenschap – bleek in die situatie van weinig tot geen waarde. Ik werd geconfronteerd met de waarheid van het volgende citaat waarvan ik de bron helaas niet heb kunnen achterhalen: “We kunnen heel lang denken dingen onder controle te hebben. Totdat we de controle verliezen. Dan zijn we hulpeloos.”

Ik moest, of ik wilde of niet, hard aan het werk met alle wanhoop en verdriet die mij overspoelden om er niet aan onderdoor te gaan. Dat heeft mijn leven veranderd. Ten eerste heeft het geleid tot een spirituele zoektocht en ben ik door meditatie en therapie veel minder in mijn hoofd gaan leven en me bewuster geworden van wat ik voel. (Daarvoor wist ik vaak niet eens dat ik iets voelde.) Ook mijn kijk op het leven is veranderd. Ik hecht veel meer waarde aan de verbondenheid met anderen en het delen van wat er in mij omgaat. Ik realiseer me hoe dankbaar we mogen zijn voor het feit dat we überhaupt bestaan. Ik geloof dat al onze keuzes invloed hebben op de loop der dingen (ook al kun je zelf nooit weten welke invloed precies) en ben me bewust van de grote rol die toeval in ons leven speelt. En ik weet inmiddels dat zelfs het verongelukken van iemand van wie je houdt, op de lange termijn kan leiden tot ontwikkelingen om dankbaar voor te zijn. Het meest concrete voorbeeld daarvan is dat ik naar aanleiding van Davy’s overlijden in contact ben gekomen met mijn huidige vrouw. Wij zijn inmiddels bijna dertig jaar bij elkaar, zijn gezegend met twee prachtige – inmiddels volwassen – dochters en hebben een mooi leven opgebouwd.

Op dit moment zitten we middenin een crisis die ons allemaal raakt. Het drukke, volle leven zoals we dat kennen is voorlopig verleden tijd en niemand weet wat hiervan de gevolgen op de lange termijn zullen zijn. Covid-19 heeft ons leven min of meer tot stilstand gebracht en levert angst en zorgen op. En hoe moeilijk en vervelend dat ook is, het is voor ieder van ons ook een kans. Een kans om even een stap terug te doen en te bepalen of je nog wel door wilt op de ingeslagen weg.

‘we must experience the wilderness to be taught what cannot otherwise be known’

Dat het aantal mogelijkheden om jezelf bezig te houden flink is afgenomen en angst en zorgen aan de oppervlakte komen, maakt het makkelijker om te luisteren naar wat de wildernis jou te vertellen heeft. Als je zonder te oordelen durft te onderzoeken wat pijnlijk of moeilijk voor je is, kun je tot verrassende inzichten komen. Misschien wordt het je duidelijk dat je voortaan wél wekelijks jouw ouders wilt bezoeken, misschien wil je eindelijk wél beginnen met roeien. En misschien kom je erachter dat je een veel drastischer keuze moet maken. Ervaar jouw wildernis en ontdek dingen die je niet op een andere manier te weten kunt komen.